Emocje dziecka

Jak pomóc dzieciom regulować emocje

Emocje towarzyszą nam każdego dnia. Nie zapominajmy jednak, że dzieci również je odczuwają, a z uwagi na niedojrzały układ nerwowy ich emocje i reakcje mogą być wyrażane o wiele intensywniej i być trudniejsze do okiełznania. To właśnie na rodzicach i osobach pracujących z dziećmi spoczywa ważne zadanie, jakim jest wspieranie dziecka w przeżywaniu emocji.

Pamiętaj, że dziecko naśladuje zachowania

Ta ogromna odpowiedzialność wymaga od dorosłego przyjrzenia się swoim własnym zachowaniom, myślom i sposobom radzenia sobie w sytuacjach stresowych. Od jakości naszego postępowania w dużym stopniu zależy jakość reakcji dziecka. Jeśli zatem chcemy, by umiało radzić sobie z trudnymi emocjami, warto samemu takie umiejętności posiadać. Oczekiwanie od dziecka, że się uspokoi, gdy my jesteśmy zdenerwowani, jest z góry skazane na porażkę.

Wynika to z dwóch zasadniczych przyczyn:

Emocje są zaraźliwe, zwłaszcza pomiędzy osobami, które są ze sobą blisko. Przykładowo, gdy ktoś zwraca się do nas podniesionym tonem, mamy ochotę natychmiast odpowiedzieć mu w ten sam sposób. Dlatego, gdy w zdenerwowaniu i irytacji mówimy do dziecka „uspokój się”, „nie zachowuj się tak”, „przestań płakać”, efekt jest odwrotny do zamierzonego. Małe dziecko zamiast się uspokoić, potęguje emocjonalną reakcję.

Dzieci są doskonałymi obserwatorami i uczą się poprzez naśladowanie. Mając do wyboru wzięcie przykładu z zachowania lub komunikatu słownego, wybiorą to pierwsze. Na nic zdadzą się zatem logiczne tłumaczenia na temat tego, co warto robić w sytuacji stresowej, jeśli nasze słowa nie będą poparte czynami. Dzieci są niezwykle wrażliwe na emocje dorosłych. Prawie niemożliwe jest oszukać dziecko, jeśli rodzic czuje smutek, złość, boi się. Dziecko zlekceważy nasze słowne zapewnienia, ponieważ zmysłowo odbiera zupełnie inny komunikat.

Wszystko zaczyna się od dbania o siebie

Zatem to, w jaki sposób reagujemy na gwałtowne emocje swoje i dziecka, ma kluczowe znaczenie. Warto przyjrzeć się własnym mechanizmom samoregulacji i zastanowić się, co jeszcze mogę zrobić, żeby być dla siebie wsparciem i tym samym dać dziecku dobry przykład w konkretnej sytuacji.

Bądź dostępny emocjonalnie

Przede wszystkim uczestnicząc w życiu dziecka i traktując jego problemy z należytą uwagą.

Wspieranie go w radzeniu sobie z emocjami, to na podstawowym poziomie po prostu świadome bycie obok: uważne słuchanie, otwartość, chęć bliższego poznania malucha, rozmowa. To także akceptacja dziecka niezależnie od jego zachowania, czyli wsparcie nawet w tych najtrudniejszych momentach, np. gdy w wielkiej złości mówi nam, że nas nienawidzi. Zamiast brać te słowa do siebie, warto zajrzeć głębiej i poszukać potrzeby, która kryje się za tym komunikatem. Można wtedy powiedzieć chociażby: „rozumiem, w porządku”, „słyszę Cię, w porządku”. Zachowując własny spokój, poczekać, aż dziecko również się uspokoi. Być gotowym do dalszej rozmowy, nie uciekać przed nią, nie obrażać się.

Wprowadzaj dziecko w świat emocji – nazywaj je po imieniu

Rozmawiając z dzieckiem o emocjach, dajemy mu szansę na zrozumienie tego, co mu się przytrafia. Często bywa bowiem tak, że maluch nie rozumie, co się z nim dzieje: doświadczanie emocji nie jest przecież świadomą decyzją. Warto w rozmowach, nawet z najmłodszymi dziećmi, nazywać konkretne uczucia (np. złość, radość, gniew, zaskoczenie, strach). Pomocne mogą być również pytania typu: „jaki kolor ma złość?”, „jaki kształt ma miłość?”, „gdzie w ciele czujesz szczęście?”, „jak wygląda osoba, która jest smutna?”, „jak się zachowuje ktoś zezłoszczony?”, „jaka pogoda panuje w twoim sercu, gdy jesteś szczęśliwy?”.

Warto opowiadać dziecku o swoich emocjach i przeżyciach. Zarówno tych pozytywnych, jak i negatywnych, ponieważ jedne i drugie są nieodłącznym elementem życia. Dorosły, który otwarcie rozmawia o uczuciach, daje dziecku komunikat, że mówienie o nich jest dobre i nie trzeba się ich wstydzić ani udawać, że nie istnieją.

Baw się z dzieckiem w spokój

Nie ma sprawdzonej recepty na samoregulację. Sposoby, które mogą odpowiadać jednej osobie, okazują się bezskuteczne dla kogoś innego. Wiele zależy też od wieku dziecka. Świetnie sprawdzają się różnego typu zabawy, np.:

• wyciągamy dłoń przed siebie i wyobrażamy sobie, że każdy palec to zapalona świeczka na torcie urodzinowym, musimy długimi wydechami zdmuchnąć je po kolei, gdy świeczka zgaśnie, zwijamy paluszek, aż ostatecznie złożymy dłoń w pięść, wspólne zdmuchujemy dmuchawce na łące albo w parku,poruszamy oddechem liście, trawy, piórka.
• Bardziej zaawansowaną metodą na ukojenie nerwów (do wspólnej zabawy ze starszymi dziećmi, w wieku od siedmiu lat) jest zlokalizowanie danej emocji w ciele (np. złości w brzuchu) i skierowanie tam swojej uwagi, a następnie spokojne, głębokie oddychanie.
• bitwa na poduszki, czy pluszaki
• turlanie się po podłodze,
• wspólne „wygłupy” na placu zabaw
• zawijanie w naleśnika (dziecko kładzie się na kocu, zwijamy koc, dziecko próbuje na koniec się wydostać)
• pakunek: dziecko zwija się w kłębek siedząc na dywanie, a dorosły próbuje „rozpakować pakunek”, który stawia opór
• Wszelkiego rodzaju zabawy, w których: nasłuchujemy odgłosów natury (czy to na spacerze w parku, czy w lesie), wsłuchujemy się na minutę bądź dłużej w ciszę (leżąc wygodnie na łóżku, siedząc po turecku na poduszce), oddychamy głęboko i staramy się robić to jak najciszej, kierują uwagę dziecka właśnie na ciszę i pokazują, że brak bodźców dźwiękowych, hałasu i dokuczliwych odgłosów, pomaga w uspokojeniu się.
• Słuchanie wyciszającej, relaksującej muzyki, kołysanek

Polecana literatura dla rodziców (pamiętaj jednak, że do każdej pozycji należy podchodzić krytycznie, przedstawione propozycje mogą mieć wiele zalet, ale również nie ze wszystkim musimy się zgadzać. Należy więc wyciągać to, co jest odpowiednie dla danej osoby):

„Self-reg: Jak pomóc dziecku (i sobie) nie dać się stresowi i żyć pełnią możliwości.” Dr SturartShanker.

„Self-reglation. Opowieści dla dzieci o tym, jak działać, gdy emocje biorą górę” Agnieszka Stążka-Gawrysiak.

„Jak mówić, żeby dzieci nas słuchały, jak słuchać, żeby dzieci do nas mówiły” Adele Faber, Elaine Mazlish.

„Jak mówić, żeby maluchy nas słuchały. Poradnik przetrwania dla rodziców dzieci w wieku 2-7 lat” Joanna Faber, Julie King.

„Trudne emocje u dzieci. Jak wspólnie rozwiązywać problemy w domu i w szkole” sr Ross W. Greene.

„Pozytywna dyscyplina” JaneNelsen.

Psycholog

                                                                                               Ewelina Ryntowt

1. A.Stein, Dziecko z bliska. Zbuduj szczęśliwą relację, Wydawnictwo Mamania, Warszawa.

https://dziecisawazne.pl/jak-pomoc-dziecku-regulowac-emocje/

Marta Bogdanowicz, Alicja Kasica (2003) Ruch Rozwijający dla wszystkich.